Spomenik- osećaj svima dostupan

Ako kojim slučajem idete u London, obavezno posetite Muzej dizajna, gde je predstavljeno sedam spomenika sjajnog Sir David Adjaye-a, pod nazivom  Making Memory.

Može li arhitektura biti narativni alat, „megafon“ za pričanje priča i slavljenje prošlosti? Odgovor daje   izložba koju Muzej dizajna u Londonu posvećuje britansko-ganskom arhitekti Sir David Adjaye-u. Kroz sedam projekata koji su obeležili njegovu karijeru, izložba pokazuje kako savremeni spomenici više nisu statični objekti – statue ili neoklasične skulpture – već dinamični i složeni prostori sa višim ciljem.

Adjaye je vodeći arhitekta svoje generacije, rođen u Tanzaniji, poreklom iz Gane. Njegov uticaj je prisutan u savremenoj umetnosti, muzici i nauci, ali i kroz razne oblike afričke umetnosti kao i uticaj na  život u  gradovima. Godine 1994. osnovao je svoj prvi biro, gde ga je njegova genijalna upotreba materijala i njegova skulpturalna sposobnost postavila kao arhitektu sa umetničkim senzibilitetom i vizijom. Osnovao je svoj studio Adjaye Associates, 2000. godine. Firma sada ima kancelarije u Londonu, Njujorku i Akri sa projektima u SAD-u, Velikoj Britaniji, Evropi, Africi, Aziji i na Bliskom istoku. Njegov najveći projekat do sada, vrednosti od 540 miliona dolara je Nacionalni muzej istorije i kulture afričke Amerike Smitsonian Instituta, otvoren u Nacionalnom centru u Vašingtonu, u jesen 2016. godine. New York Times ga je proglasio za kulturni događaj godine. Takođe, u toku su jednako značajni projekti, kao sto su novi dom Muzeja studija u Harlemu, nova zgrada sedišta za Međunarodnu finansijsku korporaciju u Dakaru, Memorijalni centar holokausta u Velikoj Britaniji, Centar za učenje u Londonu i mnogi drugi.

Godine 2017, Adjaye je proglašen vitezom od strane engleske kraljice, za zasluge u arhitekturi.  Iste godine, časopis TIME ga je prepoznao kao jednog od 100 najuticajnijih ljudi godine.

Adjaye je poznat po čestoj saradnji sa savremenim umetnicima na instalacijama i izložbama. Značajno je  56. Venecijansko bijenale umetnosti sa postavkom koju je radio sa kustosom Okwui Enwezor (2015.g). Postavka sa trinaest slika Chris Ofili (2002.g), sada je deo stalne kolekcije muzeja Tate Britain u Londonu. Drugu instalaciju radio je sa Chris Ofili-jem u britanskom paviljonu na Venecijanskom bijenalu (2003) i paviljonu Thyssen-Bornemisza Art za 21. vek.

Adjaye je imao istaknute profesore na univerzitetima Harvard, Princeton and Yale. Takođe je predavao na Kraljevskom umetničkom koledžu, gde je studirao, i u Arhitektonskoj školi u Londonu. Materijal iz njegove desetogodišnje studije o glavnim gradovima Afrike bio je izložen kao Urban Africa u Londonskom muzeju dizajna (2010.g) i objavljen kao Adjaye Africa Architecture (Thames & Hudson, 2011.g). Bio je umetnički direktor GEO-grafike: Mapa umetničkih praksi u Africi, prošle i sadašnje, glavna izložba u Centru za likovne umjetnosti u Briselu (2010.g). U 2015. godini, sveobuhvatna retrospektivna izložba njegovog dosadašnjeg rada pokrenuta je na Haus der Kunst u Minhenu i Institutu za umetnost u Čikagu, a kasnije je prikazana u Muzeju savremene umetnosti Garage u Moskvi.

Kao što Adjaye objašnjava, „Spomenik više nije reprezentativan, već iskustvo vremena i mesta koje je svima dostupno. Bilo da se radi o naciji, rasi, zajednici ili osobi, on se zaista koristi kao sredstvo za razgovor o mnogim stvarima sa kojima se ljudi suočavaju širom planete. Demokratizacija ne znači da spomenici prestaju biti relevantni; to zahteva da se spomenik transformiše, tako da ima ugrađenu otvorenost i da mu se može pristupiti i razumeti iz mnogih tačaka gledišta.“

Svaki projekat, na pomenutoj izložbi u Muzeju dizajna u Londonu, koji je odabrao Adjaye, ima svoju prostoriju u kojoj se predstavlja postupak istraživanja – uključujući i antropološko – koje se nalazi iza svake intervencije. Među najzanimljivijim delovima izložbe je celokupni deo paviljona Sclera  urađen za London Design Festival 2008, zatim replika čitaonice reke Gvangju u Južnoj Koreji, kao i materijali koji su inspirisali njegove ideje, uključujući i skulpturu koju je napravio umetnik Olove iz Isea, (smatra se jednim od najvažnijih umetnika početkom 20-tog veka naroda Yoruba i onoga što je danas Nigerija. Bio je drveni skulptor i majstor inovator u afričkom stilu dizajna poznatog kao oju-ona). Izložba je takođe prilika da se prvi put sagledaju projekti koji još nisu izgrađeni.  Prva je  Embrace  (Zagrljaj) u Bostonu, skulptura visoka 22 m, koja predstavlja ruke Martin Luther King-a i njegove supruge, Corette Scott King, evocirajući ruku u ruci u mirnim marševima za građanska prava, kao i moć fizičkog zajedništva u otporu protiv nepravde. Posetioci skulpture će  se ogledati u bronzanoj završnoj obradi, što bi ih učinilo delom instalacije. Ovo je delo Hank Villis Thomas-a i MASS Design Group.

Tu su i kritikovani Memorijal Holokausta i Centar za učenje u Londonu, stvaran u saradnji sa Ron Arad Architects, pa čak i projekat koji je predložio Sebastian Brooke za MEMO – Memorijalna opservatorija za masovno izumiranje u Dorsetu, rad koji je zaustavljen zbog nedostatka sredstava.

Memorijalna opservatorija za masovno izumiranje (MEMO) je spomenik izumrlim vrstama sveta i edukativni centar za biološku raznovrsnost živog sveta na planeti (biodiverziteta). Zamišljen kao kontinuirana spirala od kamena, sa slikama 860 vrsta koje su dokazano izumrle od dodoa. Projekat je predviđao i višak kamenih ploča, ako više vrsta nestane. Zvono, smešteno u središtu spomenika, bi svake godine na međunarodni dan biodiverziteta  podsećalo da će i neke druge vrste nestati. Nalazi se na ostrvu Portland na južnoj obali Britanije, a svako stvorenje će biti ovekovečeno u kamenu duž kružne rampe koja vodi do vrha opservatorije Bovers Kuarri. Posetioci bi mogli spoljnom rampom da obilaze spomenik.

„Izgradnja uspomene(memorije) je postavljena kao provokacija ili pitanje za javnost“ , rekao je Adjaye u uvodnoj reči, na otvaranju izložbe. Svet arhitekture ovog izuzetnog čoveka je ogroman kao i njegov arhitektonski opus. Ovde je samo započeta priča o Sir David Adjaye-u…