Glavna odlika pirotskog ćilima je što ima dva lica, a ne lice i naličje. Karakteristika koja u svetu još nigde nije zabeležena.
Više od 300 ćilima, koji su trenutno u depoima pirotskog Muzeja Ponišavlja, biće prebačeni u objekat Bela mačka, nakon rekonstrukcije. Objekat koji je trenutno u ruševnom stanju, snimljen je u celosti, stručnjaci nadležnog niškog Zavoda za zaštitu spomenika kulture već su uradili elaborat o zaštiti, a sve umetnine su blagovremeno izmeštene iz objekta. Na njegovom mestu će biti sagrađen nov objekat identičan starom.
„Početkom godine krenuli smo u izradu nacrta projektnog zadatka za rekonstrukciju i Zelene pijace i Kuće Bela mačka. Ovaj posao partnerski radimo sa stručnjacima Zavoda za zaštitu spomenika kulture. Do sada bi imali idejno rešenje i za Belu mačku i Zelenu pijacu, ali zbog vanrednog stanja kasni se sa tim.“ objašnjavaju nadležni u Zavodu.
„Prevashodna namena objekta, kada bude izrađen, biće Muzej ćilimarstva i u njemu će biti izloženo preko 300 starih pirotskih ćilima koji se trenutno nalaze u Muzeju Ponišavlja.“ kazao je Bojan Ranđelović, pomoćnik gradonačelnika Pirota.
Pirotski ćilim je tradicionalni proizvod tekstilnog zanata na području Stare planine, pretežno, pirotskog okruga. Glavna odlika je što pirotski ćilim nema naličje, već dva lica u potpunosti ista, što nigde drugde u svetu nije zabeležen slučaj.
Kroz istoriju se ćilimarstvo u Pirotu razvilo i van grada po okolnim mestima poput Čiprovaca, Samokova, Loma, Berkovaca. U 19. veku neke tkalje iz Pirota su se udale u Knjaževcu i Dimitrovgradu gde su i takođe prenele svoje veštine tkanja pirotskog ćilima. Na osnovu toga se kasnije ćilimarstvo razvija i u Sjenici i u Novom Pazaru kao i u mnogim mestima u Bosni poput Gacka, Foče i Sarajeva.
Od 2002. godine ćilim je zaštićen kao proizvod sa jasno određenim geografskim poreklom. Žene koje su tkale ćilime zvale su se ćilimarke i bile su posebno cenjene jer je, za izradu ćilima, osim zanatskog umeća trebalo imati i umetnički dar.
Ćilim je sveti prostor. On je pravougaonog oblika koji ima i magijski značaj, četiri strane sveta, četiri godišnja doba, četiri svete planine.
Svaki ćilim ima posebna obeležja u zavisnosti od kraja u kome je nastao. Pirotski ćilim je karakterističan i zbog vune od koje je izrađen. To je vuna dobijena od autohtone ovce pramenke koja jedina može da se fino uprede u tanke i izuzetno čvrste niti samo pomoću vretena. Šare na pirotskom ćilimu su vekovni simboli a do danas nije razjašnjeno kako su nastale. Neke šare su preuzete iz turske tradicije.
Najviše zastupljena šara po kojoj je pirotski ćilim prepoznatljiv je Željka koja predstavlja kornjaču koja se sporo kreće i dugo živi pa se radila za ćilime koji su se poklanjali novorođenčadi.
Đulovi na direci i razbacani đulovi označavaju žensku lepotu.
Bombe označavaju mušku snagu i ćilim sa ovom šarom se poklanja muškom detetu kad se rodi ili kad krene u školu. Majke su nekada tkale sinovima ovakve ćilimčiće i kad su kretali u teške borbe.
Ukupno 122 šara i 96 ornamenata su uknjiženi u katalog pirotskog ćilima. Pirotski ćilim je pobednik na međunarodnom festivalu zanata u Sibiru u Rusiji, održanog od 9. do 16. juna 2012. gde je dobio još jedno zvanično priznanje kao najbolji, narodni, zanatski i umetnički proizvod.
